انتشارات هنر موسیقی

نویسنده: الکساندر نیکیتیچ بوخُفتسِف

مترجم: هاله آرامی

کتاب حاضر از معدود کتاب‌های نوشته‌شده با موضوع استفاده از پدال است. نویسندۀ کتاب، الکساندر نیکیتیچ بوخُفتسِف، معلم موسیقی و موسیقی‌شناس روس که از شاگردان نیکلای روبنشتاین بنیان‌گذار کنسرواتوار مسکو بوده و کتب آموزشی فراوانی از وی به‌جای مانده، با نگاه جزئی‌نگرِ خود رفتارهای پدال و تأثیر آن را در اجرای آثار پیانو با استناد بر اجراهای پیانیست نخبۀ روس، آنتون روبنشتاین، مشخص و جمع‌آوری کرده است.

این کتاب نخستین‌بار در سال ۱۸۸۶ نوشته و به زبان‌های آلمانی و انگلیسی ترجمه و منتشر شد و مجدداً در سال ۲۰۰۵ به تجدید چاپ رسید. در کتاب حاضر از نگاه کلی به کاربرد پدال در نوازندگی اجتناب شده ولی به روش‌های پدال‌گیری و نقش‌های مختلف پدال در نوازندگی با جزئیات پرداخته شده است و ازاین‌نظر با وجود گذشت سالیان متمادی هنوز مطالعۀ آن مفید است.

(بیشتر…)

اثر ماندانا اکبری

مؤلف کتاب دربارۀ چگونگی شکل‌گیری قطعات این کتاب می‌گوید: «بنا به توصیه و تشویق استاد نازنینم، بانو مینا افتاده و نظر به اینکه برای پیشبرد هم‌نوازی، هنرجویان بهتر است از دونوازی شروع کنند، بر آن شدم که چند دونوازی تصنیف کنم؛ با امید به اینکه این زبان دل مقبول سلیقۀ عاشقان موسیقی باشد».

(بیشتر…)

اثر محمد حیدری

گردآوری و نت‌نگاری: رامتین نظری‌جو

محمد حیدری را اهل هنر بیشتر به آهنگ‌سازی باذوق در عرصۀ موسیقی پاپ، به‌ویژه در دوران پیش از انقلاب اسلامی، می‌شناسند. اما او قبل از ورود به این عرصه، سنتورنوازی توانا بود که سال‌ها در هنرستان موسیقی تدریس می‌کرد. در واقع سنتورنوازی وی یکی از دیگر وجوه هنری اوست که کمتر موردتوجه قرار گرفته است. از همین‌رو به پیشنهاد شاگرد قدیمی وی، بانو مینا افتاده، بر آن شدیم تا قطعات و نواخته‌های وی را برای سنتور، هرچند مختصر، جمع‌آوری کنیم و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهیم. با این امید که این مجموعه برای هنردوستان و علاقه‌مندان به موسیقی مفید واقع شود و همچنین بتواند یاد و خاطرۀ او را گرامی بدارد.

(بیشتر…)

نوذر پرنگ شاعر و ترانه‌سرای ایرانی است که نام او بیشتر برای سرودن شعر ترانۀ مشهور «تولدت مبارک» شنیده شده، اما نزد علاقه‌مندان به شعر و ادبیات فارسی، به خاطر غزلیات زیبایی که با درهم آمیختن مضامین تازه با مفاهیم کلاسیک در قالب‌های غزل، مثنوی، چهارپاره و شعر نو سروده است، شهرت دارد. در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ که اشعارش در مجله‌های وزینی مثل سخن، فردوسی و… چاپ می‌شد، هم از طبقۀ طرف‌داران ترانه‌های مشهورش، او را می‌شناختند و هم پیروان و دوستداران شعر و غزل نابِ حافظ‌گونه‌اش و نیز استخوان‌داران شعر کلاسیک که شعر نو می‌سرودند، با این شاعر جوان آشنا شده بودند. پرنگ که با مبانی زبان‌شناسی و ریشه‌شناسیِ واژه آشنایی کامل داشت، در سال ۱۳۴۹ راهی آمریکا شد و در آنجا نخست به تحصیل در رشتۀ ادبیات پرداخت و سپس در رشتۀ ادبیات تطبیقی و زبان‌شناسی باستانی در دانشگاه رایس آمریکا تحصیل کرد.

نخستین کتاب او فرصت درویشان توسط سعید نیاز کرمانی در سال ۱۳۶۵ از سوی انتشارات پاژنگ و سپس کتاب آن سوی باد (مجموعه‌ای از سروده‌های نوذر پرنگ) در سال ۱۳۸۲ به کوشش بیژن ترقی از سوی انتشارات سنایی منتشر شد اما در کتاب حاضر افزون بر اشعار منتشرشده در کتاب آن سوی باد اصلاحات و دست‌نویس‌های نوذر پرنگ که در اختیار انتشارات هنر موسیقی قرار گرفت اضافه شده است.

(بیشتر…)

سایه و موسیقی (۱)

مؤلف: مهدی فیروزیان

امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) شاعر و ترانه‌سرای بلندآوازه، موسیقی‌شناسی آگاه است و یکی از اثرگذارترین مدیران موسیقی ایرانی در تاریخ رادیو شمرده می‌شود. او گذشته از همنشینی با برترین موسیقی‌دانان معاصر و آرشیوداری و ضبط خصوصی موسیقی، در زمینۀ آهنگ‌سازی، خوانندگی و موسیقی‌پژوهی آزموده‌هایی دارد. در این کتاب، که بخش نخست از طرح پژوهشیِ پنج‌ جلدی «سایه و موسیقی» است، اثرگذاری موسیقی ایرانی در سروده‌های سایه بررسی شده است. کتاب دارای دو بخش اصلی است. یکی فرهنگ بسامدی واژه‌های موسیقایی است که دربردارندۀ همۀ نمونه‌های کاربرد واژه‌های موسیقایی در شعر سایه است و آن را از دیدی گلچین شعر او می‌توان دانست و از دیدی دیگرگونه‌ای گزارشِ شعرهای موسیقایی شمرده می‌شود. بخش دیگرِ کتاب ویژۀ بررسی ایهام‌های موسیقایی است و در آن خوانندگان گذشته از به‌دست آوردن آگاهی‌هایی در زمینۀ هنر موسیقی، به لایه‌هایی دیگر از باریک‌بینی‌های سایه در گزینش واژه‌ها و آرایه‌پردازی ایهامی پی می‌برند.

این کتاب دارای دو فصل اصلی است: ۱) «فرهنگ بسامدی واژه‌های موسیقایی» دربردارندۀ تمام ابیات دارای اصطلاحات و واژه‌های مربوط به هنر موسیقی، با شرح واژه‌ها و ترتیب تاریخی. این فصل هم شرح شعرهای سایه و هم گزیده‌ای موضوعی از شعر سایه به‌شمار می‌رود. ۲) «ایهام‌های موسیقایی» شامل شرح ایهام‌ تناسب‌های موسیقایی شعر سایه که با نام «سازها»، «دستگاه‌ها»، «گوشه‌ها» و… ساخته شده است. در پایان هم دو نمایه از «حوزه‌های معنایی» و «سروده‌های سایه» در چند جدول ترتیب داده شده است.

(بیشتر…)

اثر حسن کسائی

قطعات فراهم‌شده در این مجموعه که توسط محمدجواد کسائی گردآوری شده‌اند، از ساخته‌ها و نواخته‌های نی استاد حسن کسائی است که به‌نسبت برای جامعۀ موسیقی و شنوندگان اهل، آشناترست. گردآورنده امیدوار است که با دقت در انتخاب قطعات، دقت در نت‌نگاری و تداوم آن در مجموعه‌های بعدی، روحی تازه به کالبد سه‌تارنوازی و سه‌تارنوازان دمیده شود.

(بیشتر…)

اثر مهدی ستایشگر

به ‌گفتۀ صاحب اثر، قطعات آهنگینِ گردآمده در این دفتر مشتمل بر نُه قطعه برای سنتور، از انگیزه‌های طبیعی و عاطفی که زمینه‌سازِ الهام‌های هنری است، مایه گرفته است و در گذر و گذار سال‌ها، ساخته و پرداخته و تدریس شده است. دلیل دیرپوشیِ جامۀ انتشار بر آن‌ها تا به امروز، همانا گسترۀ چشمگیر آثار استادان، به‌ویژه برای ساز سنتور بوده است که در هر مقطعی، نکتۀ تأملی برای انتشار این قطعات به‌وجود می‌آورده است.

(بیشتر…)

مؤلف: ارشد تهماسبی

«هنرمندان ‌راستینی ‌مثل ‌لطفی ‌نیازی ‌به ‌تمجیدهای ‌از ‌سرِ ‌ادای ‌وظیفه ‌ندارند؛ ‌نه ‌در ‌زندگی ‌و ‌نه ‌پس ‌از ‌آن. ‌آنان ‌متکی ‌به ‌استقبال ‌مردم‌اند ‌و ‌البته، ‌اگر ‌از ‌سرِ ‌مهری ‌واقعی ‌باشد، ‌بی‌نیاز ‌از ‌تکریم ‌و ‌مهرورزیِ ‌دولتیان ‌هم ‌نیستند. ‌لطفی ‌در ‌بودنش ‌هزاران‌‌هزار‌ بار ‌تکریم ‌و ‌تمجید ‌و ‌تحسین ‌شده ‌است. ‌چه ‌بزرگداشتی ‌باشکوه‌تر ‌از ‌این؟ ‌هر آهِ ‌برخاسته ‌از ‌سینۀ ‌آن ‌شنوندۀ ‌ناشناسِ ‌زابلی ‌که ‌به ‌نوای ‌تارش ‌گوش ‌سپرده ‌بود ‌تکریم ‌لطفی ‌بود؛ ‌هر اشک ‌جاری‌شده ‌از ‌چشمان ‌آن ‌شنوندۀ ‌ناشناسِ ‌بابلی ‌که ‌به ‌نواخته‌ای ‌از ‌نواخته‌هایش ‌گوش ‌سپرده ‌بود، ‌تحسین ‌او ‌بود ‌و ‌هر شوری ‌که ‌در ‌دل ‌تک‌تکِ ‌میلیون‌ها ‌ایرانیِ ‌شنوندۀ «سپیده» ‌ایجاد ‌می‌شد، ‌نشانی ‌از ‌تمجیدِ ‌از ‌سرِ ‌خلوص ‌و ‌ارادت ‌به ‌استادِ ‌موسیقی‌شان ‌داشت».

کتاب پهلوان تار گردآوری مجموعه‌مقالاتی است که در سال‌های مختلف توسط ارشد تهماسبی دربارۀ محمدرضا لطفی نوشته شده است همراه‌با مقالۀ قدیمی دیگری با عنوان «دفاعیه‌ای از موسیقی ایرانی» که متن سخنرانی مؤلف است در دانشگاه شریف که بنا بر باور او مضمون مطالبش نزدیک و همسو با افکار لطفی دربارۀ موسیقی است.

(بیشتر…)

مؤلف: خسرو جعفرزاده

این نوشته درمجموع یک بررسی است برای شناختِ «موسیقی ایرانی». «موسیقی  ایرانی» در گیومه نشان می‌دهد که عبارت منقول از گفته و نوشتۀ دیگران است. آنچه که در زمان حال زیر عنوان «موسیقی ایرانی» شناسایی می‌شود؛ و در واقع موسیقی هنری (و غیرمحلی)  اواخر دوران قاجار یا  شروع قرن ۱۴ هجری در تهران است که با تفاوت‌های جزئی در شهرهای بزرگ ایران اشاعه یافته و با تحولات نسبتاً جزیی تا دوران حال تداوم داشته و در قالب هفت دستگاه و پنج آواز، در ردیف‌های مختلف استادان دوران قاجار به ما رسیده است، درحالی‌که در ایران انواع دیگری از موسیقی در مناطق مختلف قومی همراه با سازها و مقام‌ها و سیستم‌های خاص منطقه‌ای، موجود و معمول‌اند، که زیر این عنوان خاص «موسیقی  ایرانی» نمی‌گنجند. ما (همۀ کسانی که دربارۀ موسیقی ایرانی قلم می‌زنند) در فضای عامیانۀ گفتمان موسیقی، تلمذ و تفکر کرده‌ایم، یکی از هدف‌های مهم  این کتاب هم بیرون‌ آمدن از این وضعیت و سعی در به‌ کار بردنِ زبان علمی ‌موسیقایی است.

(بیشتر…)

با بازنگری و ویراست جدید

مؤلف: مهدی ستایشگر

رباب رومی پژوهشی موسیقایی در همۀ آثار منظوم و منثور جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی و رومی است که در تاریخ مولاناپژوهی برای نخستین‌بار و به‌طور مستقیم و مستقل موسیقی را در همۀ ابعاد وجودی (آثار و اندیشه) خداوندگار نگریسته و در پنج بخش نگاشته است. واژۀ‌ «رباب» با آنکه نام سازی بیش نیست، اما در اینجا اسوه و نمایی از همۀ موسیقی مولاناست و رومی لقب مولاناست و غربیان بیشتر با آن آشنا هستند. ترکیب «رباب رومی» به‌خاطر تجانس لفظی زیبایی که دارد، گزینش شده است. همچنین در مقدمه، مؤلف به شرح نظام موسیقایی مولانا به‌صورت موسیقی درونی (رشد انشایی: حرکت ارشادی، رشد انشادی) و موسیقی بیرونی (موسیقی در گفتار و آثار و در عمل و اجرا بر پایه مباحث سازشناسی، وزن‌شناسی، مقام‌شناسی، درک موسیقی استوار است) پرداخته است.

(بیشتر…)